W polskim prawie alimenty reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy (m.in. art. 128–135, 138, 144¹, 60 KRO). Najczęściej kojarzymy je z obowiązkiem rodziców wobec dzieci, ale uprawnionymi mogą być też inni krewni lub były małżonek. Poniżej skupiam się na alimentach na pełnoletnie dziecko: kiedy wciąż przysługują, a kiedy można żądać ich uchylenia.
Kto co do zasady ma prawo do alimentów?
- Małoletnie dziecko – zawsze, bo nie utrzymuje się samodzielnie (art. 133 §1 KRO).
- Pełnoletnie dziecko – wtedy, gdy nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie (np. nauka, choroba), o ile wykazuje należytą staranność w usamodzielnianiu (art. 133 §1 i §3 KRO).
- Inni uprawnieni (rodzice w niedostatku, dziadkowie ↔ wnuki, rodzeństwo) – na zasadach z art. 128–132 KRO.
- Były małżonek – po rozwodzie w warunkach z art. 60 KRO.
Wysokość świadczeń zależy od zestawienia:
usprawiedliwione potrzeby uprawnionego ↔ możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego (art. 135 KRO).
Alimenty na pełnoletnie dziecko – kiedy trwają?
Alimenty trwają tak długo, jak długo dziecko rzetelnie dąży do samodzielności i obiektywnie nie może się jeszcze utrzymać (np. studia dzienne zakończone realnymi postępami, choroba, niepełnosprawność). Sama pełnoletniość nie kończy obowiązku automatycznie.
Przesłanki uchylenia (lub obniżenia) alimentów na pełnoletnie dziecko
- Samodzielność finansowa dziecka (art. 133 §1 KRO)
– stały dochód z pracy/działalności/stypendium lub z majątku, który wystarcza na usprawiedliwione potrzeby. - Brak należytej staranności w usamodzielnieniu (art. 133 §3 KRO)
– dziecko nie szuka pracy, odrzuca realne oferty, zaniedbuje naukę, powtarza lata „z własnej winy”, w kółko zmienia kierunki bez postępów. - Nauka bez rokującego sensu
– same studia nie gwarantują alimentów; jeśli są pozorne (brak zaliczeń, minimalne ECTS) – to argument za uchyleniem. - Dochody z majątku dziecka
– np. najem mieszkania, dywidendy – jeżeli pokrywają koszty utrzymania, alimenty stają się zbędne. - Nadużycie prawa / zasady współżycia społecznego (art. 144¹ KRO)
– wyjątkowo: gdy dochodzenie alimentów byłoby rażąco sprzeczne z zasadami współżycia (np. szczególnie naganne zachowania wobec rodzica).
Studia zaoczne (niestacjonarne) a alimenty: zjazdy weekendowe zwykle umożliwiają pracę w tygodniu. Jeśli pełnoletnie dziecko może realnie pracować (są oferty, kwalifikacje, brak zdrowotnych przeciwwskazań), a nie podejmuje starań, sądy często uchylają alimenty; gdy pracuje, ale zarabia niewiele – częściej obniżają.
Co, jeśli to rodzic ma trudniejszą sytuację?
Pogorszenie możliwości rodzica (spadek dochodów, choroba) prowadzi zwykle do obniżenia (art. 135 §1), a nie automatycznego uchylenia – chyba że łączy się z przesłankami z pkt 1–3 po stronie dziecka.
Jak wystąpić o uchylenie (ew. obniżenie) alimentów
- Podstawa: art. 138 KRO – „zmiana stosunków”.
- Sąd: rejonowy (wydział rodzinny) właściwy dla miejsca zamieszkania uprawnionego (dziecka).
- Żądanie: w petitum wnieś o uchylenie alimentów; alternatywnie (na wypadek innej oceny sądu) – o obniżenie do kwoty … zł.
- Od kiedy? Co do zasady od dnia wniesienia pozwu (sąd wyjątkowo może orzekać wstecz).
- Dowody (przykłady):
- umowy o pracę/zlecenie, PIT/ZUS dziecka, wpływy na rachunek;
- oferty pracy (wydruki portali, PUP), dane o stawkach w regionie, kwalifikacje dziecka;
- zaświadczenia z uczelni (ECTS, zaliczenia, powtarzane lata, tryb studiów – dzienne/zaoczne);
- dokumenty dot. majątku dziecka i dochodów z niego;
- Twoje dochody i koszty (dla proporcji);
- korespondencja, która pokazuje brak współpracy/starań po stronie dziecka.
Praktyczna wskazówka: jeśli materiał dowodowy „na pełne uchylenie” jest na granicy, warto żądać uchylenia i ewentualnie – niżej – obniżenia. Daje to sądowi alternatywę bez oddalania powództwa.
Najczęstsze scenariusze (w skrócie)
- Zaoczne + brak starań o pracę → uchylenie.
- Zaoczne + praca dorywcza, ale realne koszty nadal > dochody → obniżenie.
- Dzienne + rzetelne postępy w nauce → zwykle utrzymanie alimentów (z możliwością korekty).
- Stała praca i „zamknięty budżet” dziecka → uchylenie.
- Dochód z majątku pokrywa koszty → uchylenie.
FAQ – krótkie odpowiedzi
Czy pełnoletniość kończy alimenty automatycznie?
Nie — pełnoletniość nie kończy obowiązku alimentacyjnego automatycznie; decyduje to, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie (art. 133 §1 k.r.o.).
Czy same studia gwarantują alimenty?
Nie – liczą się postępy w nauce i realna potrzeba.
Zaoczne studia = koniec alimentów?
Nie automatycznie, ale to mocny argument, bo ułatwiają podjęcie pracy.
Czy brak kontaktu z rodzicem wystarczy do uchylenia?
Co do zasady nie; możliwe zastosowanie art. 144¹ k.r.o. tylko wyjątkowo.
Podsumowanie
Alimenty na pełnoletnie dziecko trwają, gdy dziecko obiektywnie nie może się jeszcze utrzymać mimo rzetelnych starań. Uchylenie jest zasadne, gdy dziecko może, a nie chce się utrzymać (albo już się utrzymuje). Kluczowa jest zmiana stosunków (art. 138 KRO) i dowody.
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Skontaktuj się z nami i umów spotkanie. Kontakt: Kancelaria Prawna Estera Syrek Radca Prawny.